Dấu Vết Của Mẹ

“- Mẹ ơi, người ta sinh ra là tốt hay là xấu? - Tốt - Thế thì cái xấu từ đâu ra? - Cái xấu... cái xấu giống như là lớp mỡ cứ dày lên theo tuổi tác”. Dấu vết của mẹ bắt đầu bằng một đoạn đối thoại ngắn mà đầy sức gợi như vậy.

Nhân vật xưng tôi trong truyện là “một nữ sinh chưa kịp tốt nghiệp THPT và một bà mẹ không thành”. Câu chuyện từ một cái-thai-không-mong-muốn cuốn hút độc giả với lối viết gãy gọn, đau đớn mà như không...

Sinh năm 1981, với Dấu vết của mẹ, nhà văn trẻ Marta Dzido đã sớm xứng đáng có thêm nhiều độc giả bên ngoài quê hương Ba Lan của cô. Sách do Nguyễn Thị Thanh Thư dịch, Phương Nam Book và NXB Hội Nhà Văn ấn hành.

L.Th
(Nguồn: Báo Tuổi Trẻ)

Đề tài không mới, nhưng câu chuyện của một nữ sinh cuối cấp và cái thai không mong muốn trong tác phẩm Dấu vết của mẹ (Marta Dzido, Phương Nam Book và NXB Hội Nhà văn) lại tạo được dư luận khi phát hành tại Ba Lan

Chính vì tác giả cuốn sách chưa tròn 20 tuổi, nhưng đã kể chuyện bằng một sự già dặn và sâu sắc, đến mức độc giả hoàn toàn có thể ngộ nhận về tuổi tác và kinh nghiệm sống của người viết.

Không cố tình dẫn dắt dài dòng, Marta Dzido đi ngay vào câu chuyện “có thai” của nhân vật ngay từ chương đầu tiên. Một cách “đốt cháy giai đoạn” của mệnh đề nhân quả. Tác giả chỉ tìm cách xoáy vào cái hậu quả cho sự cả tin và bồng bột của một cô gái trẻ. Rồi từ nỗi sợ hãi, cô đơn, thù hận ... bộc phát từ suy nghĩ chưa đủ chín chắn của nhân vật, M. Dzido để mặc cho nhân vật của mình dần dần trưởng thành.

Cô học trò cuối cấp yêu dại khờ, lắm lúc không đủ can đảm để đối diện với sự thật. Nhưng chính bản thân cô lại hiểu rất rõ “đằng nào thì cũng sẽ chẳng có một đứa con nào hết”. Khi phải một mình sống và chịu đựng nỗi lo riêng thì con người có đủ sức mạnh và bản lĩnh để nhìn nhận cuộc sống một cách đúng đắn nhất. Cô gái 18 tuổi, trẻ người non dạ vẫn tin vào trách nhiệm của người đã tạo ra cái bào thai; vẫn tin vào một sức sống mới phía sau bước ngã đầu đời. Nhưng nhiều lần, cô đã bị hụt hẫng vì những sự thật, cứ theo như một dòng chảy phũ phàng ập đến, rồi đi. Bi kịch chính là nỗi cô đơn và sợ hãi cứ lẩn khuất trong tâm trí của một người đang ở tuổi chạm vào ước mơ, hoài bão.

M. Dzido tạo ra một thế giới tuổi trẻ đầy những va chạm tội lỗi. Sự già dặn thể hiện trong từng câu chữ, miêu tả và triết lý. Nhưng đó lại là những câu chữ phản ánh chân thực nhất chân dung của một người trẻ. Sống sai lầm và hoan lạc, nghĩ về cuộc sống một cách sâu sắc nhưng lại hời hợt với chính hành vi và những mối quan hệ của chính mình. Đó là nguyên nhân khiến nhân vật cứ mãi lần tìm mối dây bình yên cho tâm hồn mình, sau những vấp váp không định hình định dạng nhưng cứ âm ỉ những vết đau.

Dấu vết của mẹ chỉ là một câu chuyện đơn giản và có vẻ như rất quen thuộc. Nhưng với cách thể hiện “già dặn đặc biệt” đã đưa M. Dzido vào hàng ngũ những nhà văn trẻ quan trọng nhất của Ba Lan.

Hàn Đông
(Nguồn: Báo Người Lao Động)

Anna mười chín tuổi với cái thai ngoài ý muốn và sự trốn chạy gần như đương nhiên của cậu bạn trai ("Cậu hãy hình dung một đống tã lót... tiếng la khóc vào ban đêm... Tớ sẽ lo tiền nong..."). Đẻ hay phá thai? Sự dằn vặt không kéo dài vì Anna phải tiếp tục thi tốt nghiệp trung học.

Hai nghìn zloty và một bệnh viện tư. Nửa tiếng đồng hồ và tất cả được giải quyết. Nhưng mọi sự không hề chấm dứt trong cái đầu nhiều suy nghĩ và trái tim quá đa cảm của cô gái con một người mẹ đơn thân mười tám tuổi từng bị lừa gạt bởi một kẻ vô liêm sỉ nào đó.

Anna đã lớn lên bên cạnh người mẹ trẻ đầy yêu thương, chia sẻ cuộc sống cùng với những người đàn ông tình nhân của mẹ, những trò chuyện lãng đãng đầy thơ mộng giữa hai-mẹ-con, về tất cả mọi thứ trên đời... ("Mẹ ơi, Chúa để làm gì?/Chúa ư? Khi nào mẹ con mình ôm nhau và chúng ta thấy thật dễ chịu và bình an, đấy là Chúa đang ở bên chúng ta")...

Nhưng rồi cô buộc phải sống một mình, bởi vì "Mẹ khẳng định rằng một khi tôi đã mười tám tuổi thì cần phải sống độc lập, phải được tự do nhiều hơn để không phạm phải những sai lầm mà mẹ đã mắc". Mẹ không muốn can dự nhiều vào tương lai của con gái nhưng mẹ không hiểu rằng cô còn quá trẻ mà cuộc sống thì lại quá nhiều cạm bẫy, trên một đất nước Ba Lan đang đầy biến động.

Khi mẹ đến ở nhà người tình của mình, Anna đã rủ bạn gái và sau đó là bạn trai đến nhà, và bắt đầu những thử nghiệm tình dục - ma túy. Cuộc sống tự do xô đẩy họ vào những thú vui không giới hạn. "Chuyện xảy ra bao giờ? Có lẽ là trong cuộc vui ở cái câu lạc bộ ấy. Chúng tôi mỗi đứa xài một viên và quên hết".

Trong Anna đầy tra vấn, đầy những thấu cảm và xót xa. Cô có quá nhiều nghĩ ngợi so với tuổi mười chín. Tâm hồn cô quá nhạy cảm, quá già dặn. Một cô gái như thế khó lòng chịu đựng sự tổn thương khi bị tách khỏi một sinh thể đang lớn lên bên trong con người mình: đứa con. Ngay cả khi đó là đứa con không chờ đợi. Anna có quá nhiều nữ tính, mẫu tính. Cô có quá nhiều sự thâm trầm có thể khiến người ta khó lòng an nhiên được: "Tôi hiểu rằng cái chết hoàn toàn không phải là kết thúc. Nó là khởi đầu. Một giai đoạn tiếp theo. Cái giữ chúng ta ở đây chỉ là thể xác. Chúng ta rất gắn bó với triết học. Khi tôi chết, còn lại sau tôi sẽ là ý nghĩ tinh khôi".

Anna nhìn vào những quan hệ tình dục ngoài hôn nhân của cha mẹ Milena, cách sống để hưởng thụ nhiều nhất mà chỉ chịu trách nhiệm ít nhất. Và Milena với gương mặt thiên thần rốt cuộc đã bị cưỡng dâm để sau đó sa vào nghiện ngập, phải đi ăn cắp và làm những gì chỉ có trời biết... Anna nhìn sâu vào bên trong con người đầy thất vọng và rỗng tênh của mình: "Tôi tưởng rằng mình sẽ cảm thấy nhẹ nhõm, rằng tôi bắt đầu được sống như mình muốn. Thân thể tôi thuộc về tôi. Nhưng liệu thân thể con tôi có thuộc về tôi không?". Anna nhìn vào mối ràng buộc cha mẹ - con cái quá lỏng lẻo quanh mình: "Các bậc phụ huynh tự hào vì cục cưng của mình. Họ chăm sóc cục cưng. Và giờ thì cục cưng tự chăm sóc mình. Chỉ có điều là trong các nhà vệ sinh"...

Nhưng Anna vẫn tin vào một điều lớn nhất, vẫn tựa vào đó như tựa vào một sức mạnh không gì tàn phá nổi: "Hoàn hảo hơn tình yêu nam nữ, đó là tình mẫu-tử/ Đầy sự hy sinh. Dựa trên cơ sở cho-nhận. Đứa con là loài ký sinh. Khi đã béo tròn trên sự hao gầy của mẹ, nó bỏ mẹ lại để ra đi...".

Phải chăng chính nhờ lòng tin này, tình-mẫu-tử, mà Anna đã không sụp đổ khi mẹ cô chết bất ngờ vì tai nạn xe hơi, và nó cũng ngăn cô không rơi vào vòng tay của Albert - người tình của mẹ...

Quyển sách thả lỏng hồi kết, nhưng người đọc vẫn nhận ra rằng, dù viết về chuyện phá thai thì tác giả lại hết lòng ngợi ca mối ràng buộc thiêng liêng giữa mẹ và con. Cho dù chỉ mô tả cách sống của các nhân vật, thì hiệu ứng tác phẩm gây ra trên người đọc là, làm sao chấp nhận nổi cách sống ấy...

Và có lẽ đúng như Anna suy ngẫm: "Cuộc đời chẳng qua chỉ là một hồi ngắn giữa hàng ngàn hồi khác. Một chuyện tình nhỏ chẳng mang ý nghĩa gì...".

Ngô Thị Kim Cúc
(Nguồn: Báo Thanh Niên)