Forbes Việt Nam - Số 60 (Tháng 5/2018)

Tại sao đất nước muốn công nghiệp hóa lại ít xuất hiện các nhà tư bản công nghiệp? Giáo sư Trần Văn Thọ từng đặt vấn đề như vậy trong bài bình luận trên Forbes Việt Nam mấy năm trước. Câu hỏi ấy không phải nhắm tới những cái tên cụ thể, mà là một gợi ý mang tính định hướng về đánh giá lại cơ cấu, khu vực kinh tế trong quá khứ, hiện tại cũng như các lựa chọn phát triển cho tương lai.

Gương mặt trang bìa của số báo này, ông Trần Đình Long, chủ tịch Hòa Phát, tuy kinh doanh đa ngành song cốt lõi là lĩnh vực sản xuất thép, tạo được vị thế nhờ đầu tư khép kín các công đoạn sản xuất. Công nghiệp luyện kim, biểu tượng một thời của kinh tế kế hoạch khi ưu tiên phát triển công nghiệp nặng, ở Việt Nam sau thời kỳ thoái trào khi kinh tế chuyển đổi, đang được khôi phục với các dự án đầu tư có vốn nước ngoài và trong nước. Bên cạnh đáp ứng nhu cầu cho ngành xây dựng, sản phẩm từ dây chuyền Hòa Phát có thể đáp ứng nhu cầu thép sử dụng trong các ngành công nghiệp cơ khí, chế tạo máy, xe hơi… Các ngành này từ trước đến nay đã được nhà nước xem là ngành trọng điểm, khuyến khích phát triển nhưng vẫn chưa bật dậy vì nhiều nguyên do, trong đó có sự thiếu vắng của các doanh nghiệp lớn, mang tính đầu tàu. Chỉ khi có các doanh nghiệp có tầm vóc, quy mô, đóng vai trò đầu đàn, hiệu ứng đàn sếu mới có thể diễn ra và thu hút ngày càng nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào chuỗi sản xuất. Điều đáng khích lệ là bên cạnh hiệu ứng lan tỏa từ các dự án quy mô hàng tỉ đô la Mỹ của doanh nghiệp nước ngoài, xuất hiện một số doanh nghiệp lớn của Việt Nam đang bắt đầu thể hiện vị thế đầu tàu của mình trong những lĩnh vực sản xuất, kinh doanh quan trọng, dù sức ép cạnh tranh ngày càng lớn trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu. Đó là Thaco, Vingroup trong ngành công nghiệp sản xuất, lắp ráp xe hơi. Cũng từ đó, mở ra cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp phụ trợ trong ngành điện tử, cơ khí, chế tạo…

Các câu chuyện được chọn lọc trong số báo này phản ánh hiện trạng phát triển công nghiệp nặng, công nghiệp chế tạo, hay công nghiệp phụ trợ trong nhiều lĩnh vực. Chúng tôi tin rằng, nền kinh tế phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa sẽ tạo điều kiện cho sự xuất hiện ngày càng nhiều các nhà tư bản công nghiệp.