Lão Goriot

Lão Goriot (tiếng Pháp: Le Père Goriot) là một tiểu thuyết xuất bản lần đầu năm 1835 của nhà văn Pháp Honoré de Balzac. Đây là một tác phẩm thuộc phần Những cảnh đời riêng (Scènes de la vie privée) của bộ tiểu thuyết đồ sộ Tấn trò đời (La Comédie humaine).

Lấy bối cảnh là kinh đô Paris năm 1819, Lão Goriot đề cập tới số phận của ba nhân vật, ông lão Goriot, tên tù khổ sai vượt ngục Vautrin và anh sinh viên luật Eugène de Rastignac. Tiểu thuyết này được coi là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Balzac bởi lần đầu tiên cho thấy ý định của nhà văn trong việc nối kết các tác phẩm riêng lẻ của bộ Tấn trò đời bằng những nhân vật xuất hiện qua nhiều tiểu thuyết (điển hình là Rastignac).

Tác phẩm đề cập đến nhiều hạng người trong xã hội Pháp thế kỷ 19, nổi bật trong tác phẩm là cuộc đời bất hạnh của lão Goriot. Lão xuất thân là một bác phó mì nhờ khéo léo tằn tiện và biết tận dụng cơ hội nên trở thành triệu phú. Nhưng không thể nào gia nhập vào xã hội thượng lưu lúc bấy giờ (vì trong hoàn cảnh xã hội đó ai cũng khát khao trở thành quý tộc mà để được như vậy thì ngoài việc giàu có ra cần phải có mối quan hệ với giai cấp quý tộc mới được công nhận là quý tộc trong xã hội).

Lão Goriot luôn mong ước điều đó và đã cưới một người phụ nữ quý tộc. Lão có hai cô con gái là Anastasie cùng Delphine và cũng rất yêu thương vợ. Nhưng sau bảy năm sống hạnh phúc vợ lão mất, lão đã dành hết tình yêu thương của mình cho hai đứa con và xem chúng như là những cô công chúa.

Trong tiềm thức của lão hai cô con gái là những bậc thang cao nhất để lão tiến vào xã hội thượng lưu. Khi các con đến tuổi lấy chồng lão đều chọn cho con mình những người chồng thuộc tầng lớp thượng lưu: Anastasie lấy Bá tước của Restaud, Delphine lấy chủ ngân hàng (Nam tước của Nucingen). Sau khi lấy chồng hai cô con gái và chồng của họ tìm đủ mọi cách để bòn rút tài sản của lão. Họ không chấp nhận địa vị thấp hèn của lão và đuổi lão ra khỏi nhà. Lão phải ra ở trong quán trọ của mụ Vauquer,...

Lão Goriot cũng là điển hình cho chủ nghĩa hiện thực trong phong cách viết của Balzac với những nhân vật được mô tả chi tiết và có chiều sâu. Lão Goriot ra đời trong hoàn cảnh xã hội Pháp gặp nhiều xáo trộn do giai đoạn Bourbon phục hoàng, Balzac thông qua lão Goriot, Rastignac và những nhân vật khác đã bộc lộ cái nhìn bi quan trước những thay đổi xã hội đó.

Vì vậy khi tiểu thuyết ra đời, tuy cách xây dựng nhân vật đặc sắc và mô tả chi tiết của nó được giới phê bình đánh giá cao, nhiều người khác lại cho rằng Balzac đã vẽ nên một quang cảnh xã hội tăm tối với đầy sự tham lam và mục nát. Tuy nhiên càng ngày tiểu thuyết càng được nhiều độc giả ưa thích và nó đã được chuyển thể thành nhiều tác phẩm sân khấu, điện ảnh khác.

Lão Goriot được xuất bản dưới dạng tiểu thuyết hoàn chỉnh tháng 3/1835 và được nhà sách Werdet tái bản lần đầu vào tháng 5. Năm 1839 nhà sách Charpentier tái bản lần thứ ba Lão Goriot với nhiều chỉnh sửa của Balzac. Đây là phong cách sáng tác quen thuộc của nhà văn, ông thường liên tục chỉnh sửa các bản thảo của tác phẩm sau những lần tái bản, Lão Goriot đã được Balzac bổ sung thêm nhiều chi tiết cùng với một số nhân vật phụ lấy từ các tiểu thuyết khác của bộ Tấn trò đời.